Voorzitter op vrijdag: "Respect voor de burger is het DNA van de balie."

In mijn column van 30 augustus had ik het over de vraag of onze beroepsgroep van de burger het verhoopte respect krijgt. Omdat respect, anders dan het hemelse manna, niet uit de lucht gevallen komt en bovendien meestal wederzijds is, is het goed om ook een ogenblik stil te staan bij de vraag of de advocatuur zelf wel respect opbrengt voor de burger. Het antwoord luidt volmondig: ja.

Om te beginnen, advocaten hebben zich altijd al ingezet, vaak voor een derisoir ereloon, voor de belangen van de meest kwetsbaren, de zwaksten, de armsten. De verworpenen der aarde. De havelozen en de lavelozen.

Zij zijn ook opgekomen voor de machtigen en de rijken. Voor de topondernemers. Voor de huidige, de voormalige en de toekomstige BV’s. Voor de hollywoodsterren en voor de sterren op de dansvloer. Voor de groten der aarde. Maar wanneer zij voor een rechter moeten verschijnen, zijn die lui ineens ook klein, machteloos en onzeker. Soms is het aandoenlijk.

En de advocatuur verdedigt natuurlijk ook de belangen van alle categorieën van mensen daar tussenin.

En zij komt op voor de ondernemingen, de succesvolle maar ook de gefailleerde. Voor de verenigingen, de staatsinstellingen, en voor de Staat zelf. En voor de internationale instellingen.

Het gaat hier welbeschouwd om aanzienlijk veel meer dan respect. Advocaten zijn de steun en toeverlaat van mensen in sommige van hun meest fragiele momenten. Dan zijn advocaten de vertrouwenspersonen aan wie cliënten alles kwijt kunnen, zonder angst voor lekken. De advocaat neemt de cliënt bij de arm wanneer er niemand anders meer is om dat te doen. De advocaat brengt sereniteit, zij of hij brengt raad, wijsheid, perspectief. Houd van je advocaat, liet een oudere confrater zich ontvallen, want net zoals je moeder is hij de enige die je zal blijven verdedigen, zelfs al gelooft hij niets van je verhaal.

Iedereen is het erover eens: nooit tonen advocaten zich van een betere kant dan wanneer zij opkomen voor de zwaksten. Hun lot doen verbeteren met de middelen die het recht biedt. Als zij door durf en inventiviteit argumenten ontwikkelen die niemand eerder ontwikkelde, en het recht laten evolueren om de meest hulpelozen te helpen. Als door de daadkracht en het talent van de advocaat het recht rechtvaardiger wordt. Ook voor wie zich misschien niet eens bewust was van zijn rechten.

Advocaten komen zelfs op voor wie de advocatuur haat. Niet iedereen houdt van ons. Onze vreemde opdracht in de samenleving, die maakt dat wij de verdediging opnemen van wie door iedereen uitgespuwd wordt, maakt ons vaak ongeliefd. Voor de meeste mensen is het ook moeilijk om sympathie op te brengen voor de advocaat van de wederpartij. Maar niet geklaagd, wie zijn leven lang advocaten verguisd heeft, zal toch moeiteloos een advocaat vinden om bijstand te krijgen in bange dagen. Zo zijn wij, namelijk.

Zoals een arts een zorgbehoevende patiënt zal helpen zonder onderscheid des persoons, zo ook zal er altijd een advocaat klaarstaan om de belangen te verdedigen van wie daar nood aan heeft. Desnoods zal de stafhouder een advocaat aanwijzen om dat te doen.

Met de artsen hebben wij gemeen dat wij collectief, als beroepsgroep, steeds bereid zijn om te helpen. Ga maar eens kijken in een willekeurig Bureau voor Juridische Bijstand. Respect voor de burger is het DNA van de balie.

Om dat alles verder concreet te maken heeft de OVB, bij wijze van voorbeeld, een hele website gebouwd: advocaat.be. Die is gericht op de burger en op de vragen die deze kan hebben over bijstand door advocaten, onder al haar verschijningsvormen. In het afgelopen jaar bezochten nagenoeg 1 miljoen personen die website, dat is méér dan één Vlaming op 7. Een van de recentste toevoegingen is een reeks van vijf opleidingsfilmpjes over de tuchtprocedure. Niet tevreden over een advocaat, je eigen advocaat of een andere? Daar krijg je tekst en uitleg over de wijze waarop je te werk kunt gaan bij het formuleren van een klacht. Als dat geen uiting van respect is.

De ontevreden burger beschikt bovendien over minstens drie wegen om gehoor te krijgen: de stafhouder, de rechtbank of de eigen ombudsdienst van de advocatuur.

Sinds de wijziging van het gerechtelijk wetboek in 2006 heeft de klager in het tuchtproces een positie verkregen die hij in geen enkel ander vrij beroep zal vinden. De klager heeft het recht gehoord te worden tijdens het tuchtonderzoek, nog een keer voor de tuchtraad in eerste aanleg, en andermaal voor de tuchtraad van beroep. Als de stafhouder een klacht seponeert of te lang laat aanslepen, kan de klager in beroep gaan bij de voorzitter van de tuchtraad.

Alleen bij de notarissen en de gerechtsdeurwaarders kan de klager rechten inroepen die tot op zekere hoogte vergelijkbaar zijn met die van de klager bij ons. Maar dat is pas sinds de wetswijziging van 22 november 2022, en de rechten van de klager blijven er hoe dan ook aanzienlijk beperkter dan in de advocatuur – ondanks het feit dat notarissen en gerechtsdeurwaarders openbare ambtenaren zijn, wat advocaten nadrukkelijk niet zijn.

Ter vergelijking, bij de artsen, apothekers, dierenartsen, architecten, bedrijfsrevisoren, vastgoedmakelaars, accountants en belastingadviseurs komt de klager er na het indienen van zijn tuchtklacht amper nog aan te pas.

Wij hoeven onszelf niet op de borst te kloppen. Alles kan altijd beter. Maar, zoals generaal De Gaulle het zei, il ne faut pas avoir peur des mots en feiten zijn feiten. Qua respect, aandacht en inzet voor de burger doet de advocatuur collectief voor niemand onder. Honi soit qui mal y pense, luidt het devies van de Engelse Orde van de Kousenband in oud Frans, en het past ook goed bij dit thema.

Met genegen groeten,

Peter Callens
Voorzitter Orde van Vlaamse Balies