Podcast met een voormalige Turkse magistraat over de neergang van de Turkse rechtstaat

Aydin begon het interview met enkele zinnen in het Nederlands waarbij hij zich verontschuldigde dat de rest van het interview in het Engels moest verlopen. Hij volgde al heel wat lessen Nederlands maar onze taal spreken is nog altijd moeilijk voor hem.

Om twee redenen koos hij voor een schuilnaam:

• sinds hij Turkije ontvluchtte staat hij daar geboekstaafd als een verrader en terrorist. De Turkse gemeenschap in ons land is vrij conservatief en loyaal aan de Turkse regering. Als hij hier zijn echte naam zou gebruiken vreest hij dat de Turkse gemeenschap in ons land hem meteen zou overdragen aan de Turkse overheid.
• ter bescherming van familieleden die nog in Turkije wonen, hij wil niet dat zij geviseerd worden door de Turkse overheid.

Aydin was een hoge magistraat in Turkije en zag met lede ogen aan hoe de rechtstaat in Turkije stap voor stap werd afgebouwd. Het begon eind 2013 al, toen het gerecht een grootscheeps corruptieonderzoek opende en daarbij verschillende zakenlui en kopstukken van de AK-partij viseerde, onder wie ook de zoon van president Erdogan. Maar al vrij snel werden de openbare aanklagers opzijgeschoven en het corruptieonderzoek werd stilgelegd. De Turkse regering begon actie te ondernemen om de rechterlijke macht onder de knoet te krijgen.

Bij de verkiezingen van nieuwe leden voor de Hoge Raad voor Justitie schoof de Turkse regering een aantal regeringsgezinde kandidaten naar voor. Die raakten wel verkozen maar de Raad telde nog altijd een heleboel onafhankelijke leden, onder wie Aydin Umut. Omdat hij de regeringsgezinde kandidaat-leden openlijk bekritiseerd had werd Aydin van de ene dag op de andere overgeplaatst naar een rechtbank ver buiten Ankara.

De nieuw samengestelde Hoge Raad maakte ondertussen al stiekem een zwarte lijst waar de namen op kwamen van 2.740 rechters en openbare aanklagers die zich onafhankelijk opstelden. Meteen de mislukte staatsgreep in de nacht van 15 op 16 juli 2016 werden die 2.740 rechters en openbare aanklagers uit hun ambt ontzet en gevangen gezet. Velen ervan zitten nog altijd in de gevangenis, sommigen werden veroordeeld tot lange gevangenisstraffen, enkelen stierven ook al in de cel. Aydin Umut was op het moment van de staatsgreep met vakantie in Griekenland, hij besefte dat het voor hem te gevaarlijk was om naar Turkije terug te keren. Hij vroeg politiek asiel aan in ons land.

Aydin is ontgoocheld over de reacties op de omwentelingen in Turkije. Hij is teleurgesteld over de reacties in Turkije:

• dat collega's-magistraten niet ingrepen toen rechters en openbare aanklagers gearresteerd werden
• dat het Turkse volk niet op straat kwam om te protesteren, wat in Polen wel gebeurde toen rechtsregels daar de rechtstaat bedreigden. Hij wijt het aan het feit dat er in Turkije ook nauwelijks nog onafhankelijke media bestaan.

Maar hij is vooral teleurgesteld over het uitblijven van een ferme reactie vanuit Europa:

• na de staatsgreep ging er internationaal veel aandacht uit naar het lot van journalisten en oppositieleden maar de Turkse rechters werden vergeten. Dat laatste illustreerde hij met twee foto's. De ene foto toont peuter Aylan, de iconische foto van het jongetje met het blauwe broekje en rode t-shirt, verdronken tijdens de vlucht naar Europa en aangespoeld op een strand. De tweede foto is een soortgelijk beeld, alleen ging het daarbij om het kind van een koppel Turkse magistraten op de vlucht en zorgde de foto niet voor internationale verontwaardiging.
• het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg wees klachten over de arrestaties van magistraten van de hand omdat de Turkse klagers de rechtsmiddelen in Turkije niet hadden uitgeput voor ze met hun klacht naar het Europees Hof stapten.

Aydin hoopt dat er op zijn minst lessen worden getrokken uit de situatie in Turkije. Aan het publiek van de Derde Dag van de Rechtstaat en bij uitbreiding aan iedereen die het horen wil geeft hij de boodschap mee: leer jongeren toch zeker hoe belangrijk de scheiding der machten is met een onafhankelijke rechterlijke macht en leer hen vooral hoe ze de rechtstaat moeten beschermen.