Over de (voorlopig laatste) ope­nings­con­fe­ren­tie van de balie in Brussel

De achtdelige reeks van openingsconferenties bij de Vlaamse balies begon in Thor Genk op 17 september. Ondertussen zijn er 7 van de 8 openingsconferenties achter de rug. De laatste, die van de balie Dendermonde, werd noodgedwongen uitgesteld naar later, door de verslechterende toestand van de corona-epidemie.

Onze woordvoerder Sofie Demeyer deelt met u haar impressies. Zo bent u er toch ook een beetje bij geweest. U vindt hier ook enkele teksten van de redenaars zodat u ze rustig kan doornemen.

Kort voor de openingsrede in Brussel had ik een hoogrisico-contact. Pas op donderdag, een dag voor de openingsconferentie, kon ik ergens terecht voor een pcr-code en dan begon het wachten op het resultaat. Zou ik het op tijd weten? Zou ik alsnog de openingsconferentie kunnen bijwonen met een CST dat opnieuw groen kleurde? Het mocht niet zijn. Ik kreeg mijn resultaat net te laat om de start in Brussel nog te halen met de trein of de auto. Blij toe met een negatief testresultaat maar flink balen om de gemiste openingsconferentie.

Ik heb OVB-voorzitter Peter Callens gevraagd om mijn oren en ogen te zijn op de openingsconferentie, hij heeft zich voortreffelijk van die taak gekweten waardoor het voor mij voelde alsof ik er toch een beetje bij was, ik was alleszins in staat om er een verslag van te maken.

Titel: Wie kent de wet eigenlijk wel? Over de dwaaltocht van de rechtzoekende

Het recht, zo vindt openingsredenaar De Lathauwer, zou iets moeten zijn waar elke rechtzoekende mee aan de slag kan. Helaas is het wel eens anders in de praktijk en heeft het rechtssysteem volgens hem meer weg van een gammel wegrestaurant waar zelfbediening de norm is: de rechtzoekende moet in de meeste gevallen zelf de weg zoeken naar het recht.

Dat kan beter, vindt mr. De Lathauwer, en hij zocht daarvoor inspiratie bij 2 modewoorden: nudging (slimme bewegwijzeringen voor de rechtzoekende) en legal design (het recht bevattelijker maken voor de rechtzoekende).

Een greep uit de suggesties van mr. De Lathauwer:

1. de overheid zou kunnen zorgen voor een betere signalisatie naar de juridische rechtsbijstand, als de overheid gegevens van verscheidene diensten verzamelt zou een rechthebbende dan automatisch een pro-Deostatuut kunnen krijgen, nu moet de rechtzoekende allerlei stappen doorlopen voor hij weet of hij recht heeft op kosteloze rechtsbijstand.
2. als mogelijke oplossing voor de gerechtelijke achterstand: standaardnormen opleggen met bijvoorbeeld 1 conclusieronde met een termijn van een maand en een pleitduur van elk 5 minuten
3. het verhoor bij de politie: sommige rechtzoekenden worden voorbereid door een advocaat maar voor wie niet dat geluk heeft vraagt mr. De Lathauwer zich af of het geen goed idee zou zijn dat een inspecteur de rechtzoekende voor het verhoor een keuzemenu met standaardantwoorden geeft zoals:

• ik weet het niet
• ik beroep mij op mijn zwijgrecht
• ik wens een vertrouwelijk gesprek te voeren met mijn advocaat
• ik kan het mij niet precies herinneren
• ik heb eigenlijk reeds antwoord gegeven op de vraag

OVB-voorzitter Peter Callens vond alvast dat de openingsredenaar prikkelende maar toch flink wat vermetele visies ontwikkelde. Eenzelfde teneur viel op in de repliek van Peter Taffijn, de voorzitter van het Vlaams Pleitgenootschap. Want ja, in Brussel gaat het er iets anders aan toe dan bij de andere balies. In Brussel komt de repliek op de openingsrede van het Vlaams Pleitgenootschap, waarna de stafhouder afrondt met zijn conclusies.

Het siert de openingsredenaar, aldus mr. Taffijn, dat hij opkomt voor de dwalende rechtzoekende en enkele concrete oplossingen aanreikt om die rechtzoekende door de wildernis van het recht te leiden. Al betwijfelt mr. Taffijn of nudging daarvoor het juiste instrument is.

Peter Taffijn stelt zich toch wel wat vragen bij de suggesties van mr. De Lathauwer.

1. met een betere signalisatie van de overheid richting Bureau Juridische Bijstand maak je het voor de rechtzoekende eenvoudiger om procedures te voeren, volgens mr. Taffijn mogelijk met een nog grotere gerechtelijke achterstand tot gevolg
2. een keuzemenu met standaardantwoorden bij het verhoor door de politie vindt mr. Taffijn een brug te ver en veel te betuttelend

Het is net de advocaat die de rechtzoekende stevig bij de hand moet nemen om op de juiste bestemming te bereiken, aldus mr. Taffijn.

Stafhouder De Moor begon zijn toespraak door onder meer de (toen nog afwezige) minister van Justitie te verwelkomen met de woorden: "Als u nudging had gebruikt dan was u hier op tijd geweest!" Het zorgde voor enige hilariteit want ondertussen hadden veel van de aanwezigen al gezien dat zijn kabinetchef, Mathilde Steenbergen, de minister vertegenwoordigde omdat hij langer dan verwacht werd opgehouden door het kernkabinet.

Net als mr. Taffijn moest ook de stafhouder tot zijn eigen scha en schande toegeven dat hij nog nooit eerder van nudging had gehoord. Hij deed wat opzoekingswerk en ontdekte dat de tegenpool van "nudge" in het Engels "sludge" is. Met nudges krijgt de bestemmeling hulp bij zijn keuzes, sludge daarentegen belemmert of bemoeilijkt net de handelingen van mensen.

Stafhouder De Moor had recent een overleg met de stafhouder van de Franse Orde en de voorzitters van de Nederlandstalige en de Franstalige ondernemingsrechtbanken in Brussel. Het ging over de vaak onnodig lange of slecht geconstrueerde conclusies, de sludge dus, waarmee de rechters overladen worden.

De voorzitters proberen de advocaten met een nudge (advocaten die zich verbinden tot het indienen van een beperkt aantal bladzijden conclusies) aan te zetten om sludge achterwege te laten.

Wel vraagt stafhouder De Moor zich af of de nudge zal volstaan en of de rechter de niet-naleving ervan kan sanctioneren.

Stafhouder De Moor haast zich evenwel om er nog aan toe te voegen dat dit nog maar een ontwerp van werkwijze is en dat er uiteraard nog verder overleg met de balie over komt.

Uit naam van minister van Justitie Van Quickenborne nam zijn kabinetschef, Mathilde Steenbergen, dan ook nog even het woord. Zij lichtte de beleidsplannen toe waarmee de minister justitie sneller, menselijker en straffer wil maken.

Dit is een boodschap van Gaétan Vaerewyck, de voorzitter van de Conferentie Jonge Balie Dendermonde: "De openingsconferentie van de balie Dendermonde stond gepland op 2 december maar is uitgesteld naar een latere datum. Dit ondanks het feit dat de openingsconferentie mogelijks kon worden beschouwd als een publiek evenement en niet als een door het recente Overlegcomité verboden private bijeenkomst. De Jonge Balie wenste echter op (covid)safe te spelen zodat het verdagen naar een latere datum de enige logische beslissing was.”

Waarvan akte. Ik maak alvast de belofte dat ik ook die laatste openingsconferentie zal bijwonen om mijn impressies erover met u te delen.