Een beknopte stand van zaken Mo­der­ni­se­ring advocatuur: voorontwerp van wet goedgekeurd door de mi­nis­ter­raad

Het startdocument voor de opmaak van het voorontwerp van wet was de nota van de minister van Justitie van 7 november 2022 met ‘prioritaire voorstellen voor de modernisering van de advocatuur’. Die voorstellen zijn behandeld door de algemene vergaderingen van de OVB van 21 december 2022 en 8 februari 2023. Daarna zijn er gesprekken geweest tussen de twee communautaire Ordes en het kabinet Justitie, en zijn er ontwerpteksten uitgewisseld.

De belangrijkste onderdelen van het voorontwerp betreffen de volgende onderwerpen, die hierna toelichting krijgen:

• Stage: duur van de stage – schorsing en onderbreking van de stage
• Werknemersstatuut
• Bevordering van minnelijke oplossingen bij klachten
• Tucht en tuchtprocedure

De Orde van Vlaamse Balies volgt de ontwikkelingen natuurlijk op de voet en zal de advocaten nader informeren zodra er meer informatie beschikbaar is.

Over dit onderwerp zijn er verhitte discussies geweest. De algemene vergadering van de OVB heeft zich in meerderheid uitgesproken vóór de mogelijkheid om advocaten te laten werken onder het statuut van werknemer, mits de werkgever zelf advocaat is (of een advocatenvennootschap).

De algemene vergadering wenste echter niet dat die mogelijkheid wettelijk zou worden vastgelegd. Zij kan immers ook ingevoerd worden door wijziging van artikel 142 van de Codex, dat nu voorschrijft dat de advocaat zijn beroep uitoefent als zelfstandige, met uitsluiting van elke band van ondergeschiktheid.

In de wordingsgeschiedenis van het voorontwerp was oorspronkelijk door het kabinet voorgesteld om voor stagiairs de arbeidsovereenkomst verplicht te stellen. Die verplichting heeft geen stand gehouden en is dus nu gereduceerd tot een mogelijkheid.

Ook wenste de algemene vergadering de mogelijkheid om een arbeidsovereenkomst af te sluiten te beperken tot de tableau-advocaten. De stagiairs zouden dan, gezien de specificiteit van hun opleidingstraject, nog steeds onder een zelfstandig statuut werkzaam zijn. Die modaliteit is niet overgenomen in het voorontwerp, dat het voor alle categorieën van advocaten mogelijk maakt om als werknemer in dienst te treden bij een andere advocaat of advocatenvennootschap.

Het voorontwerp schrijft wel voor dat de advocaat zowel zelfstandige als werknemer kan zijn van een advocaat of een advocatenvennootschap, onder de voorwaarden die de OVB respectievelijk de OBFG (Avocats.be) bepaalt. Dat impliceert dat zolang artikel 142 Codex niet is aangepast, er geen wijziging optreedt in de huidige regeling en dat de OVB zich voorneemt om nadere voorwaarden vast te stellen tegen de datum van inwerkingtreding.

Mandaten: onverenigbaarheid met lidmaatschap algemene vergadering

Het voorontwerp bepaalt dat de mandaten van voorzitter, kamervoorzitter, assessor en secretaris van de tuchtraad, onverenigbaar zijn met het lidmaatschap van een raad van de Orde, de algemene vergadering en de raad van bestuur van de OVB.

Voor de OBFG (Avocats.be) verandert er niets, want hun algemene vergadering bestaat uit de stafhouders. Voor de OVB wel, want verschillende leden van de algemene vergadering zetelen in de tuchtraden. Dat maakt het voorontwerp voortaan onmogelijk, hetgeen, indien het voorontwerp ongewijzigd blijft, consequenties zal hebben op de samenstelling van de algemene vergadering of de tuchtraden.

Lijst van onderzoekers

Het voorontwerp voorziet in de samenstelling van een lijst van onderzoekers, op wie de stafhouder een beroep kan doen voor het uitvoeren van een tuchtonderzoek. Die lijsten worden per ressort opgemaakt en zodra de stafhouder een tuchtdossier opent, stelt hij een onderzoeker aan. Die onderzoeker is aanwezig op de zitting van de tuchtraad en kan ter zitting alle aanvullende inlichtingen verschaffen.

De stafhouder zal voortaan formeel partij worden in de tuchtprocedure.

Klachten – positie van de klager

Het voorontwerp voorziet in een definitie van wat een klacht is in de tuchtrechtelijke zin van het woord. Het bevat ook enkele preciseringen inzake het openen van tuchtonderzoeken en de opmaak van een register van klachten. De klachtprocedure en de positie van de klager in de tuchtprocedure sluiten aan bij wat nu al geldt. De klager krijgt volgens het voorontwerp voortaan de beslissing van de tuchtraad toegezonden, maar niet de onderdelen van de beslissing die geen betrekking hebben op de klacht of de feiten die eraan ten grondslag liggen. De tuchtraad kan zelf passages of namen aanwijzen die wel of niet gepubliceerd moeten worden.

Procedure: verstek en verzet

Verzet zal enkel nog mogelijk zijn als de verzetdoende partij overmacht bewijst. Dat reduceert, op verzoek trouwens van de balie, de proceduremanoeuvres van in tucht vervolgde confraters die tijd willen winnen.

Tuchtstraffen – kosten

Aan het arsenaal aan tuchtstraffen voegt de wet nu de geldboete toe. Geldboetes komen ten gunste van de Schatkist en kunnen gecumuleerd worden met andere tuchtstraffen.

Kosten van het onderzoek kunnen ten laste gelegd worden van de veroordeelde advocaat.

Register van tuchtbeslissingen – publicatie

De tuchtbeslissingen komen in een register zodra zij in kracht van gewijsde getreden zijn. Zij worden tevens op geanonimiseerde of gepseudonimiseerde wijze gepubliceerd op de website van de OVB of OBFG (Avocats.be). De tuchtraad kan beslissen dat de publicatie bij uittreksel gebeurt.

Voorlopige maatregelen

De stafhouder en de raad van de Orde krijgen beter gedefinieerde bevoegdheden om voorlopige maatregelen te treffen. Er is ook een verbeterde regeling opgenomen voor het instellen van een rechtsmiddel tegen dergelijke maatregel.