Voorzitter op vrijdag: "Inzetten op educatieve communicatie, digitalisering en alternatieve geschillenoplossing, daarin valt nog bijzonder veel te winnen"
Wat advocaten moeten weten Inzicht in nationale risicoanalyse witwaspreventie
De Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI) heeft de nationale risicoanalyse over witwassen van geld, financiering van terrorisme en de proliferatie van massavernietigingswapens samengevat voor alle entiteiten die onder de witwaspreventiewet vallen. Deze samenvatting is daarom ook van belang voor advocaten. Ze biedt u een goed inzicht in de actuele risico’s, waardoor u uw eigen risicoanalyses daarop kunt afstemmen.
Risicogebaseerde benadering
Aan de wet van 18 september 2017 tot voorkoming van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme en tot beperking van het gebruik van contanten (WPW) ligt een risicogebaseerde benadering ten grondslag. Die benadering houdt in dat de actoren die betrokken zijn bij de bestrijding van witwassen en de financiering van terrorisme, zoals onderworpen entiteiten en hun toezichthouders, moeten onderzoeken of ze binnen hun activiteiten(sector) zijn blootgesteld aan risico’s op die vlakken en desnoods de gepaste risicobeperkende maatregelen moeten treffen al naargelang het risiconiveau.
De risicogebaseerde benadering maakt volgens de Financiële Actiegroep (FATF) een efficiënter gebruik van middelen mogelijk, omdat de betrokken actoren kunnen beslissen wat de meest doeltreffende manier is om de door hen vastgestelde risico's op witwassen en financiering van terrorisme te beperken. Zo kunnen ze hun middelen gericht inzetten en strengere maatregelen nemen in situaties waar de risico's groter zijn, vereenvoudigde maatregelen toepassen wanneer de risico's kleiner zijn en activiteiten met een laag risico vrijstellen. Dankzij de risicogebaseerde benadering worden de gevolgen van ongepast risicobeperkend gedrag vermeden.
Risicoanalyse
De risicogebaseerde benadering veronderstelt uiteraard een risicoanalyse. Voor elk niveau met eigen bevoegdheden en verplichtingen wordt er daarom een afzonderlijke risicoanalyse opgemaakt. Zo moeten er niet alleen risicoanalyses zijn op Europees en op nationaal niveau, maar ook op het niveau van elke toezichthouder en de onderworpen entiteiten, en zelfs op het niveau van ieder concreet dossier (d.i. de cliënt, de zakelijke relatie of de betrokken verrichting) dat een onderworpen entiteit behandelt.
Ook advocaten moeten een schriftelijke algemene risicoanalyse opstellen, zo nodig bijwerken en ter beschikking houden van de stafhouder, zodra ze activiteiten uitoefenen zoals bedoeld in artikel 5, §1, 28° WPW (cf. artikelen 16 en 17 WPW). Het is echter niet omdat een advocaat vandaag geen geviseerde activiteiten uitoefent, dat hij of zij dat morgen niet doet. Daarom doen advocaten er goed aan een algemene risicoanalyse achter de hand te hebben, want die analyse fundeert de interne WPW-organisatie, het cliëntenacceptatiebeleid en de risicoanalyse voor elk dossier.
Eén van de elementen waarmee advocaten rekening moeten houden bij het opstellen en/of bijwerken van hun algemene risicoanalyse, is de nationale risicoanalyse. Omdat die analyse ook vertrouwelijke informatie bevat, is ze niet integraal publiekelijk beschikbaar. De CFI vat de voornaamste bevindingen van die analyse wel samen voor de onderworpen entiteiten.
Lees hieronder de belangrijkste punten uit die samenvattingen.
Nationale risicoanalyse inzake witwassen van geld
De voornaamste bevindingen van de risicoanalyse zijn de volgende:
- Het belang van contanten bij witwasverrichtingen mag niet worden onderschat. Het gebruik van contanten voor witwasdoeleinden is mogelijk door de tussenkomst van professionele witwassers.
- Het oprichten van vennootschapsstructuren en het verlenen van bijstand op fiscaal en boekhoudkundig vlak zijn diensten die witwasverrichtingen vergemakkelijken.
- Het toenemende gebruik van fictieve juridische structuren, shell-bedrijven en slapende vennootschappen voor witwasdoeleinden (vaak in combinatie met belasting- en sociale fraude). Ze worden gebruikt voor 6 maanden tot een jaar na hun oprichting, waarna ze worden verlaten door criminelen. Bedrijven in serie oprichten is eenvoudiger dan ooit en nieuwe technologieën maken het mogelijk snel een leger aan stromannen te plaatsen in managementfuncties, UBO, … Zulke bedrijven zijn vaak gevestigd binnen een business center of op een postbusadres.
- Investeringen in onroerende goederen in België of in het buitenland blijft een veelgebruikte witwastechniek. Contant geld van illegale herkomst wordt ook geïnvesteerd in renovatiewerken en panden die voor kleine bedragen worden gekocht en die vervolgens met een aanzienlijke meerwaarde worden verkocht. Onroerend goed zijn ook verankerd in (vastgoed)bedrijven en kan gemakkelijk van eigendom veranderen door een eenvoudige overdracht van aandelen zonder tussenkomst van een notaris. Het risico op het witwassen van geld wordt dus niet alleen bij notarissen of makelaars in onroerend goed ontdekt.
- Toevluchtswaarden (diamanten, juwelen, edele metalen, grote coupures) zijn in trek bij criminelen.
- De voetbalsector is een bijzonder gevoelige sector op het vlak van fraude en witwassen (bv. surrealistische waarden en vergoedingen voor spelers in eerste klasse en tussenpersonen, transferprijzen die via frauduleuze constructies worden betaald, veel contant geld in voetbalclubs en regelmatige wijziging van bestuurders, … ). De voetbalsector is ondertussen onderworpen aan de WPW.
- De hoge mate van anonimiteit van bepaalde virtuele valuta maakt ze geschikt voor witwasdoeleinden. Aanbieders van diensten voor het wisselen tussen virtuele valuta en aanbieders van bewaarportemonnees zijn ook onderworpen aan de WPW voor zover ze op Belgisch grondgebied gevestigd zijn.
- Verhuur van kluizen door niet-financiële entiteiten wordt als een risico aanzien. Safe Custody Providers zijn ondertussen ook aan de WPW onderworpen.
- Een virtuele IBAN met “BE” vermelding kan perfect worden gebruikt door personen of entiteiten die geen klant zijn van een Belgische of zelfs van een Europese financiële instelling. Deze praktijken verminderen de transparantie van het betalingssysteem, bemoeilijken de identificatie en lokalisatie van de onderliggende rekeningen gekoppeld aan deze virtuele IBAN’s en kunnen het moeilijker maken om transacties te identificeren door financiële inlichtingeenheden en vervolgingsautoriteiten. Het misbruik van zulke IBAN’s verhoogt het risico op witwassen.
Nationale risicoanalyse inzake financiering van terrorisme
Er kunnen twee soorten financiering van terrorisme worden onderscheiden:
- enerzijds microfinanciering, dit omvat de zelffinanciering van terreurcellen of eenzame wolven. De bronnen van microfinanciering kunnen talrijk en gevarieerd zijn;
- anderzijds macrofinanciering, dit omvat de structurele financiering van terrorisme.
België wordt met name blootgesteld aan de financiering van terrorisme door de volgende elementen:
- De handel in drugs en verdovende middelen is de afgelopen jaren toegenomen. De grote winstmarges die met de handel in deze verdovende middelen worden behaald, zorgen voor grote opschudding in kringen van de georganiseerde misdaad. Sommige criminelen, aangetrokken door de aantrekkingskracht van winst, betalen nu voor hun diensten. Deze verschuiving naar “crime as a service” in combinatie met de financiële slagkracht van deze criminele organisaties heeft bijgedragen aan een toename van geweld. Ook al werden in het begin de verschillende criminele organisaties eerder zelf getroffen door dit geweld (cfr. de gewelddadige incidenten in Antwerpen), toch moet worden opgemerkt dat dit geweld vandaag ook de politie, justitie, journalisten en het wereldbeleid treft;
- De financiering van extreemrechtse bewegingen is een verontrustend verschijnsel geworden. Hierbij worden soms legale bronnen, zoals crowdfunding of giften, en illegale bronnen met elkaar vermengd, door de toepassing van onderliggende misdrijven zoals diefstal of handel in verboden goederen.
- Daarnaast speelt de volgende elementen een rol:
- handel in kunstwerken en antiquiteiten of goederen van belangrijke waarde;
- kleine criminaliteit;
- mensenhandel en –smokkel (met inbegrip van handel in migranten);
- geldinzamelingen en familiale steun en officiële beroepsactiviteiten voor giften of het sponsoren van terroristen.
De gebruikte middelen zijn voornamelijk:
- contant geld, voortkomend uit de inzameling van giften, familiale steun en voornoemde criminele activiteiten (die contanten voortbrengen);
- de internationale verzending van dit contant geld via money remittance, het grensoverschrijdend verkeer van contanten door personen of in pakjes, betalingssystemen zoals hawala;
- nieuwe elektronische systemen voor geldovermaking (alle fintech en nieuwe elektronische betaalproducten die de traditionele betaalmiddelen geleidelijk aan vervangen), virtuele IBAN’s, vooraf betaalde kredietkaarten en virtuele valuta.
Deze gebruikte middelen gaan gepaard met een hoge mate van blootstelling en kwetsbaarheden.
Nationale risicoanalyse inzake de financiering van proliferatie van massavernietigingswapens
Uit de risicoanalyse blijkt dat er momenteel geen aanwijzingen zijn dat gereguleerde entiteiten in België betrokken zijn bij de financiering van proliferatieactiviteiten en er geen rechtstreeks verband met de financiering van proliferatie werd vastgesteld. Toch kunnen activiteiten op de internationale financiële markt risico’s inhouden voor de financiering van proliferatie.
Met de haven van Antwerpen als internationaal logistiek knooppunt en de aanwezigheid van financiële instellingen die een centrale rol spelen in het internationale financiële systeem, wordt België blootgesteld aan de risico's van de financiering van proliferatie.
België heeft volgens de analyse echter een alomvattend regelgevend kader voor de strijd tegen de financiering van proliferatie in de vorm van verplichtingen om te voldoen aan gerichte financiële sancties. België blijft door het operationele toezichtkader, de nationale coördinatie van de financiële sancties en de bewustmaking op dit vlak relatief weinig blootgesteld aan het risico van rechtstreekse financiering van proliferatieprogramma's, voor zover alle financiële stromen waarbij natuurlijke en rechtspersonen uit landen onder internationale sancties betrokken zijn, streng worden gecontroleerd.
De verschillende bedreigingen (niet-naleving/omzeilen van gerichte financiële sancties; gebruik van schermvennootschappen; staatsactoren; schepen; Noord-Koreaanse bevolking, werknemers en diplomatiek personeel; cyberaanvallen) en kwetsbaarheden (institutioneel kader; wetgevingskader; maritieme sector; risicosectoren op het gebied van witwassen en de financiering van terrorisme; pogingen om de hand te leggen op knowhow en technologieën, liquide middelen) die in deze analyse zijn geïdentificeerd, worden meestal gecompenseerd door risicobeperkende maatregelen die de resterende risico's verminderen zonder ze volledig uit te sluiten.
Lees ook
CFI schetst actuele tendensen bij witwassen van geld
De Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI) heeft haar jaarverslag voor 2023 gepubliceerd. Als een van de belangrijkste spelers in de strijd tegen witwassen en de financiering van terrorisme, belicht het verslag de trends van het afgelopen jaar. Ook voor advocaten is dit verslag essentieel vanwege de risicogebaseerde benadering van de witwaspreventiewet. Het geeft een helder inzicht in de actuele risico’s, zodat u uw waakzaamheidsmaatregelen effectief kunt aanpassen.
Ook interessant
Podcast Ten Gronde: F*Q deontologie
In een boeiende aflevering van de podcast Ten Gronde, gemodereerd door bestuurder Jan Meerts, wordt de deontologie kritisch in vraag gesteld, met een focus op de veranderende landschappen van ethiek en praktijk. Mr. Eva Raepsaet, stafhouder Luk Delbrouck en vice-stafhouder Frank Judo betreden de arena om te debatteren over de ethiek en de grenzen van het beroep.
Deze podcast biedt een unieke kans om diepgaand inzicht te krijgen in de ethiek en de moderne ontwikkelingen van het beroep. Luister alsof u er zelf bij was!
Het Federaal Instituut voor de Rechten van de Mens: een steun voor klokkenluiders
Recente wetten versterken de bescherming van klokkenluiders in Belgische privébedrijven en de federale publieke sector. Deze wetten, voortkomend uit een Europese richtlijn, bieden niet alleen bescherming maar ook diverse vormen van ondersteuning via het onafhankelijke Federaal Instituut voor de Rechten van de Mens (FIRM). Advocaten en advocatenkantoren die geïnteresseerd zijn in de verdediging van klokkenluiders worden opgeroepen om zich bij het FIRM te melden.