CFI schetst actuele tendensen bij witwassen van geld

Drughandel

De CFI meldt dat het de laatste jaren steeds duidelijker is geworden dat België een centrale positie heeft in de drughandel op Europees vlak. Dat vertaalt zich niet enkel in toenemend geweld in onze straten, maar ook in een groeiende vermenging van onder- en bovenwereld. Drugcriminelen wenden de winsten uit hun lucratieve handel aan om zich “in te kopen” in de legale bovenwereld en zo grip te krijgen op het sociale weefsel en de politieke structuren van de maatschappij. Bij de analyse van dit soort dossiers onderscheidt de CFI twee categorieën.

In een eerste type dossier zijn het de betrokkenen bij de drughandel zelf die de inkomsten witwassen. Omdat de storting van grote hoeveelheden cash op persoonlijke bankrekeningen en/of vennootschaps-rekeningen alarmbellen doen afgaan bij de banken, gaan drugcriminelen op zoek naar alternatieven, zoals (on)rechtstreekse uitbating van handelszaken (horeca, kleinhandel en de verkoop of verhuur van auto’s), leningen aangaan bij of verstrekken aan kennissen, aankoop en/of huur van luxeauto’s, aankoop, renovatie en doorverkoop van vastgoed, en aankoop van luxehorloges.

In een tweede (en meest voorkomende) type dossier sluizen drugcriminelen hun inkomsten door naar professionele witwasnetwerken. Het gaat om polycriminele netwerken die opereren op internationale schaal en verschillende technieken hanteren (bv. via ‘compensatie’ tussen criminele organisaties, trade based money laundering en derdenbetalingen) om de illegale herkomst van het geld te verbergen.

Ernstige fiscale fraude

Meldingen inzake ernstige fiscale fraude gaan veelal over dossiers waarin aanzienlijke bedragen rondgaan. Het betreft hoofdzakelijk dossiers die te maken hebben met de repatriëring van geldmiddelen uit het buitenland in het kader van fiscale regularisatieprocedures, en dossiers in verband met de diamantsector. De CFI heeft in 2023 ook verschillende dossiers behandeld waarbij de ernstige fiscale fraude plaatsvond binnen een netwerk van (scherm)vennootschappen, opgezet door professionele witwassers. Ernstige fiscale fraude wordt dan gecombineerd met het witwassen van geld uit andere onderliggende misdrijven.

Corruptie

De CFI roept onderwerpen entiteiten op om alert te blijven op (voorgenomen) transacties die op corruptiepraktijken in de publieke- en de privésector kunnen wijzen, en zo nodig de opgespoorde verdachte geldmiddelen, (pogingen tot) verrichtingen en feiten aan de CFI te blijven melden.

De verdachte verrichtingen in de dossiers waren eerder eenvoudig van aard (nationale overschrijvingen, verrichtingen in contanten (stortingen op of afhalingen van Belgische bankrekeningen) en internationale overschrijvingen). Die laatste transacties omvatten onder andere overboekingen van rekeningen die betrokkenen in eigen naam in internationale financiële centra in Europa of Azië aanhielden. De CFI stelde vast dat de onrechtmatig verkregen tegoeden in een paar gevallen voor de aankoop van onroerend goed van grote waarde of de uitvoering van verfraaiingswerken aan de woning van betrokkenen werden gebruikt of naar de (spaar)rekeningen van betrokkenen in hun geboorteland of in België werden overgeschreven.

In het licht van de impact van corruptie op de rechtstaat, wil de CFI nogmaals de Europese lijst met politiek prominente functies bij onderworpen entiteiten onder de aandacht brengen. Wanneer advocaten met politiek prominente personen geconfronteerd worden, zijn ze verplicht verscherpte waakzaamheids-maatregelen te treffen.

Oplichting

Oplichting is sinds vele jaren het voornaamste basismisdrijf in dossiers die de CFI aan de gerechtelijke autoriteiten heeft overgemaakt. Dat was in 2023 opnieuw het geval. Een deel van die dossiers had betrekking op geldezels, te weten natuurlijke personen die bewust of onbewust toestonden dat hun bankrekening en/of bankkaart en pincode door criminelen werd gebruikt voor het witwassen van geld verkregen via allerlei vormen van oplichting.

De OVB wil advocaten in het verlengde daarvan nogmaals attenderen op het verantwoord gebruik van de derdenrekening. Dankzij de recente wijziging van artikel 446quater van het Gerechtelijk Wetboek zullen we binnenkort controlesoftware kunnen inzetten die verdachte transacties op de derdenrekening automatisch detecteert en voor verdere analyse overmaakt aan de bevoegde stafhouder.

Technieken

Om onder de radar te kunnen blijven van de steeds performantere financiële detectiesystemen doen criminele organisaties in toenemende mate een beroep op specialisten om hun kapitaal wit te wassen. Over het algemeen maken deze financiële specialisten geen deel uit van de criminele organisatie en houden ze zich ver van de onderliggende criminele activiteiten die aan de basis liggen van het op illegale wijze verkregen geld. Zij komen louter tussen als dienstverleners om de fondsen uit uiteenlopende criminaliteitsvormen een legale schijn te geven. Ook advocaten kunnen als niet-financiële dienstverrichters onbewust verstrikt raken in witwasoperaties (bv. advies en bijstand bij het opzetten van (scherm)vennootschappen).

Het gebruik van serieel opgerichte schermvennootschappen blijft een sleutelelement in talrijke witwasdossiers van de CFI. De voorbije jaren komt uit de talrijke transacties in de dossiers echter een bijzondere techniek naar voor, zijnde ‘derdenbetalingen’ of in het Engels ‘third party payments (TPPs)’. In een witwascontext worden zulke betalingen gebruikt om financiële banden te verdoezelen en het volgen van de geldstroom te bemoeilijken.

De CFI stelt dat nieuwe technologische ontwikkelingen zich onder meer vertalen en manifesteren in snel evoluerende financiële producten en betaalwijzen, zoals crypto-activa. De meest voorkomende witwasmisdrijven gelinkt aan crypto in 2023 waren oplichting (computercriminaliteit, geldezels, crypto-investeringsfraude), ernstige fiscale fraude, drughandel en georganiseerde misdaad. Het gebrek aan uitleg over de bestemming of herkomst van fondsen die worden overgemaakt vanuit of naar aanbieders van crypto-activadiensten (VASP’s), de snelheid waarmee fondsen worden verplaatst (pass through) of het feit dat transacties niet overeen komen met het (economische) profiel van de betrokken persoon kunnen beschouwd worden als de belangrijkste typologieën die in 2023 werden vastgesteld. Hieruit blijkt dat de indicatoren van verdachte verrichtingen voor witwassen bij cryptoactiva op zich weinig verschillen van de signalen die vastgesteld worden bij klassieke financiële transacties. Wel kunnen criminelen technieken gebruiken om de tracering van fondsen en de identificatie op de blockchain te bemoeilijken, zowel voor het witwassen van geld als voor de financiering van terrorisme. In dat geval geldt dat het gebruik van privacy coins, mixers, peer-to-peer platformen en andere technieken om transacties te versluieren op zich al reden is tot sterk verhoogde waakzaamheid, net als het gebruik van platformen op exotische locaties die niet of nauwelijks gereguleerd zijn. Ook directe betalingen of instant payments zijn risicovol, omdat banken te weinig tijd hebben om de transacties te controleren. Een discordantie tussen de opgegeven begunstigde van een overschrijving en de titularis van de begunstigde rekening een risico-indicator voor fraude.